نوسینی: حەسەن خۆشناو
پێشەکی
کاتێک لە مێژوی کۆمەڵگەی کورد و ڕێکارەکانی بەرەنگاربوونەوەی بەرامبەر دەسەڵاتی سیاسی لە ماوەی دوای ڕزگاربوونەوەدا ورددەبینەوە ، دەبینین، کە تاکی کورد لەناو ڕێکخراوێکی تایبەتی دەروونی و کۆمەڵایەتی دایە، کە دەتوانین وەکو “مەحکومبوون بە مەرگ” ناوی لێ بنێین.
دیسکورسی دەسەڵات و پیاهەڵدانی تاک
لە دیسکورس و خیتابی دەسەڵاتی سیاسی ئێستادا، مۆدێلی پیاهەڵدان دەرکەوتووە وەکو ئامرازێکی سەرەکی بۆ کۆنتڕۆڵکردنی تاک. ئەم پیاهەڵدانە جۆرێکە لە دەسەڵاتی نەخوێندراو، کە لەناو پەیوەندی هێزەکاندا خۆی دەردەخات.
تاک لەناو دیسکورسی دەسەڵاتی سیاسیدا، لە کاتی بەرکەوتنیدا لەگەڵ “ئەوی تر”، خۆی وەکو “من”ێکی سایکۆ-مالنکۆڵی دەبینێت. ئەم دۆخە دیالێکتیکێک بەرهەم دەهێنێت، کە وەکو میکانیزمێکی فریادرەس بۆ بەرەنگاری و ڕزگاربوون کار دەکات.
شیکردنەوەی پەیوەندی خودی
لێرەدا ئەوەی دەبێتە سەرنجڕاکێشانی پەیوەندیە خودیەکەیە لەناو دۆخێکی ئۆنترۆپۆلۆژی، کە فۆڕمی ئینسانی دەداتە تاک. دەسەڵاتی سیاسی ویستی لەسەری داناوە. ویست بۆ هەیمەنەکردن وەکو دەرکەوتە و پاڵنەر بۆ چالاکبوونی بەرهەمهێنانەوە.
فینۆمینە سیاسیەکان وەکو نیشانە
هەر بەرهەمهێنانەوەکە وەکو سووژەی تایبەت بۆ کارەکتەرەکانی دەسەڵاتی سیاسی کوردی دەرکەوتووە. ئەم فینۆمینە سیاسیانە:
- نەدانی موچە: تاکی کۆمەڵگەی کوردی لەنێوان مانەوە و برسیەتی گیرکردووە
- دروستبوونی پڕۆسەی جورئەت: بۆ قسەکردن لەسەر کارەکتەری دەسەڵاتی سیاسی کوردی
- دژیەتی و سەرئەنجامی کوشتن: وەکو ئامرازی کۆنتڕۆڵ و شکاندن
زمان وەکو ئاوێنەی نەست
بەپێی تیۆری فرۆید، زمان ئاوێنەی نەستە لە کاتی قسەکردن و دەرکەوتەی زماندا. ئەم دیدگایە ڕۆڵی گرنگی هەیە لە تێگەشتنی ئەو نەخوێندراوەی، کە لە دڵنەوای کوردا هەڵکەندراوە.
یادەوەری وەکو پەرچەکردار
دڵنەوای کورد لەناو نۆڕمی ئەخڵاقی کوردیدا وەکو یادەوەری و دیسکورسی یادەوەری وەکو پەرچەکرداری بەرەنگاری و مانەوە کار دەکات. نموونە:
“پێشتر وامان نەبوو، ڕاستە ڕژێمی بەعسی سەدام ئەیکوشتین بەڵام برسیمانی نەدەکرد”
ئیتر هەر فۆڕمێک لەناو ئەو خیتابەدا سادیزمیانەدا بێت، تەنانەت خۆشی لەناو بەڵێنەکانی ئایین و کۆلێکتیڤی کۆمەڵایەتیدا وەکو مۆافەقەتی جەوهەری لەگەڵ یەکتر دەکەوێتەوە.
دوو ڕووی بەرهەڵستی دەسەڵات
بەرهەڵستی دەسەڵاتی سیاسی کوردی بۆ دونیای ئێمە لە دوو شێوەبینین/گۆشەنیگاوەیە، کە دەتوانین بەم شێوەیە دابەشیان بکەین:
یەکەم: مەشروعیەتی خودی
“بەڕاستی موستەحەقی ئەم دەسەڵاتەین چونکە خۆمان هێناوینی و ئەم دەسەڵاتەش هەر دەرچەی خۆمانە و خەتای ئێمەیە. چونکە ئێمە بێدەنگی و قبوڵمانە و ویستی کۆیلەبوونمان هەیە”
دووەم: ئۆپۆزسیونی وەهمی
ئەوەی بەرهەمی بەناو ئۆپۆزسیونی کوردیە، بوون بە ژمێریار وەکو:
- ڕۆژانە چەند تەنکەر نەوت دەفرۆشرێت
- پارەکەی دیار نییە و دزراوە
- مووچەیان پێدەدرێت بەڵام نایدەن
- داهاتی ناوخۆ هەیە بەڵام پارەکەی دیار نییە
- دروستکردنی ئەڵتەرناتیڤی وەهمی پاسیڤ
ئەنجام: گیربوون لە تۆڕی دەسەڵات
ئەم دۆخە دەسەڵات وا لێ دەکات، کە ئێمە لەناو گەمە و ترافیکی هەویەتیدا بمێنینەوە لەناو پڕۆژەی دەسەڵاتی سیاسی کوردیدا، بەبێ ئەوەی بتوانین ڕێگایەکی ڕاستەقینە بۆ دەرچوون بدۆزینەوە.
سەرچاوە پێشنیارکراوەکان:
- میشێل فوکۆ: “دەسەڵات/زانیاری”
- سیگمۆند فرۆید: “دەروونناسی کۆمەڵایەتی”
- جاک لاکان: “زمان و نەست”
وەڵامێک بنووسە