هاوپۆل: یوسوف خەیاڵۆغڵو

  • بەختیار عەلی و یوسوف خەیاڵۆغڵو (١٩٥٣ بۆ ٢٠٠٩)

    لە شوێنی تریشدا وتومە، ئێمە وەکو نەتەوە چونکە یەک کێشەمان هەبووە. برینێک بە قاچی خانەقینەوە بووبێت، ئاغرێ و دۆخ بایەزیدی شەلاندووە! بۆیە شاعیر و ئەدیبە بەرزەکانمان یەک چاویلکەیان بۆ نوسین داناوە.
    یوسوف لە شاکاری (ئەسپێکی یاخیم، ناوم کەحلانە) دەفەرمێ:

    کوڕی هۆزم، ناوم کەحلانە*
    لە پێدەشتی قیامەتی قزڵجەدا** لە دایک بووم..
    لەو دوند و دۆڵانەدا…
     هەڵۆم فڕاندووە،
    پێلەقەم لە گورگ داوە،
    لە مرۆڤم هەڵداوە،
    وتوومە نامەوێ بێ کەرامەت، ڕەزیل و ڕسوا!
    وەکو مێش و مەگەزی سەرم بلەوەڕێم..
    کۆرپەم ،، کۆرپەم…
    چاوم لە نێو چاوی بەرامبەرەکەم بڕیوە..
    ئاوها تیژ و مۆن ڕوانیومە..


    ئەسپێکی یاخیم، ناوم کەحلانە..
    دایکم ڕەشەبایە، باوکیشم غوربەت.
    هەزار ساڵە لەم دەڤەرەدام..
    هەرگیز برسێتی ئەژنۆی نەلەرزاندووم…
    تۆم خۆشدەویست…
    قاسپەی کەوێک هەموو ئازارەکانی لەبیرم بردۆتەوە…
    تۆم خۆشدەویست..
    شکۆم لەسەر سنگم داوە، وەک چۆن کێو گوڵی لەسەر ڕواوە..
    بە دانەکانم لەسەر ئاسن نەخشم کێشاوە!

    یوسوف دەیەوێت مێژووی هەزارساڵەی خۆڕاگری بۆ کۆرپەکەی بگێڕێتەوە، هەڵبەتە هۆنراوەکو زۆر درێژترە. دەیەوێت یاخیبوون و ئازایەتی خۆی بخاتە گیانی ئەسپێکی کەحلانەوە. هەمان کات بەختیار عەلی لە یادگارەکانی پیرەمێردێک بە چنینێکی تر دەیەوێت هەمان شت بۆ وەچەی نوێ بگوازێتەوە کە دەفەرمێ:

    من هێند پیرم، شەوی لە دایكبوونی زەریام لە بیرە،
     لە بیرمە بەیانیان لە كوێوە ئەستێرە دەگەڕایەوە بۆ ماڵ. 
    دەزانم مانگ لە چ كوچەیەكدا گەورەبوو.
     تۆزی ئەو كۆڵانەم لە یادە كە یەكەم باڵندەی تیا نیشتەوە. من پیرم،
     یەكەم مەرەكەبم لە بیرە كە لەسەر یەكەم كتێب ڕژا. 
    میللەتانم لە بیرە، دڵیان سەرتاپا ستایشی یەكدی بوو. 
    مرۆڤم لە یادە دەیگووت:
     من قەرزاری تۆم ئەی كۆتر … من كوڕی تۆم ئەی شیری سپی بەیانیان. من شەوم بینیوە، لە تۆزی ڕوخانی گوڵدا خنكاوە … من پەنیری ڕەش، پرتەقاڵی سپی، مۆزی ئەستێرەییم بینیوە. لە شەربەتی بە جێماوی شەڕ، لەشەرابی ڕژاوی پێغەمبەرانم خواردۆتەوە. من بتەكانم پەرستووە، لە سوڕی مردن و هەستانەوەی خوداكاندا بەشداربووم. وەرزگەلێك لە ڕیزی سەربازەكانی شەیتان و وەرزگەلێك جەنگاوەری فریشتەكان بووم. 
    من بام لەگەڵ كۆیلەكاندا سوار كەشتی كردووە. هەورم كردووە بە كفنی كوژراوەكان، 
    عەدەنم نیشانی ئاشووبەكان داوە، حۆریم بە دیلی ناردووە بۆ ئەستانە. 
    دەنگی تۆپەكانم ئێستاش لە گوێی زەریادا دەزرینگێتەوە. 
    فووی جەنگاوەرانم ئێستاش لە گەشانەوەی هەموو ئاگرێكدا هەیە.

  • کەحلانێکی یاخی [Asi Bir Küheylan]


    کوڕی هۆزم، ناوم کەحلانە*
    لە پێدەشتی قیامەتی قزڵجەدا** لە دایک بووم..
    لەو دوند و دۆڵانەدا…
     هەڵۆم فڕاندووە،
    پێلەقەم لە گورگ داوە،
    لە مرۆڤم هەڵداوە،
    وتوومە نامەوێ بێ کەرامەت، ڕەزیل و ڕسوا!
    وەکو مێش و مەگەزی سەرم بلەوەڕێم..
    کۆرپەم ،، کۆرپەم…
    چاوم لە نێو چاوی بەرامبەرەکەم بڕیوە..
    ئاوها تیژ و مۆن ڕوانیومە..

    ئەسپێکی یاخیم، ناوم کەحلانە..
    دایکم ڕەشەبایە، باوکیشم غوربەت.
    هەزار ساڵە لەم دەڤەرەدام..
    هەرگیز برسێتی ئەژنۆی نەلەرزاندووم…
    تۆم خۆشدەویست…
    قاسپەی کەوێک هەموو ئازارەکانی لەبیرم بردۆتەوە…
    تۆم خۆشدەویست..
    شکۆم لەسەر سنگم داوە، وەک چۆن کێو گوڵی لەسەر ڕواوە..
    بە دانەکانم لەسەر ئاسن نەخشم کێشاوە!

    هۆنراوەی: یوسوف خەیاڵۆغڵو
    خوێندنەوە: ئەحمەد کایا

    *کەحلان: جۆرە ئەسپێکی ڕەسەنی عەرەبییە، هەروەها ناوی ئەو ئەسپەی شێخی چەلەبی بووە، کە دژی حوکمی پاشای عوسمانی ڕاپەڕینی کردووە.
    **قزڵجە: ناوی گوند و شوێنە لە باکوری کوردستان، بە زۆری مەبەستی دەبێ  (شاری قزڵجە بێ، کە نزیکە لە جێگای شێخی چەلەبییەوە).

  • دڵم خوێنی لێ دەتکێ [Yüreğim Kanıyor]

    قولینگێ بووین لە گۆمێکی مەنگدا…
    بە پێ!
    بە ئاستەم ئاوەکەمان دەپشکنی..
    لە تەمی نانێکی پەرش دەچووین..
    چاوەکانم پڕبوون لە ئەشک..
    دڵم خوێنی لێ دەتکێ..
    جەرگم وا دەسوتێ..
    ئارەزووم نە دەکرد ئاوها بمرین..
    ئاوها کۆتایمان بێ!
    یەکێ گووڵەکانی دەشێلاین..
    یەکێ دیوارەکانی دەڕووخانین…
    ئاوێنەکانی دەشکاندین…
    تۆفانی دەهێنایە سەرمان..
    ملیۆنێک جار زووخاوەسکی دەکردین..
    ئەشکەنجەی دەداین..
    یەکێ شەرەباکانی دەڕشاندین..
    پیازەکانی دەدزین..
    یەکێ بێ گوناح!
    بولبوولەکانی لە قەفەسیشدا دەکوشتین..
    ئاگری لە ڕووح بەرئەداین…
    دڵم خوێنی لێ دەتکێ..
    جەرگم وا دەسوتێ..
    ئارەزووم نە دەکرد ئاوها بمرین..
    ئاوها کۆتایمان بێ!

    هۆنراوە: یوسوف خەیاڵۆغڵو
    گۆرانی: ئەحمەد کایا

  • پەنجەم لێ مەدە، دەسوتێی [Dokunma Yanarsın]

     مناڵیم وانەیەک بوون لە مەینەتی، هەناوێک بوون لە ژان!

     گەنجێتیم یاخی، سەر بە گۆبەن!
     لە ڕێگری، یان هەیەجان و خۆپیشاندان!
     زۆر زوو لە وانەکان کەوتم!
     لە “زیـــندان” وەرگیرام!
    زۆرم گوزەران…
    هەر زووش ئاشنای “شەلاق” بووم.
     لە تۆقدا گەردنیان بەستم..
     شەکەت بووم، شەکەت!

     هەنووکە لەم پێدەشتە بەرینەدا…
     دەمەوێ جێپێکانم نەمدۆزنەوە..
     بە دوادا ئاوڕ نەدەمەوە…
     وەکو ئەسپێکی یاخی غاردەم!
     ڕاکەم، ئەی خۆشەویست، سەرهەڵگرم بڕۆم، !

     لەوە دەچێ نەتوانم، یان نایانەوێ بتبینمەوە!
     ڕۆڵەم لێمگەڕێ لە حاڵی خۆم…
     نازانم چۆن ڕێگای خۆم بدۆزمەوە، چۆن!؟
     دەمەوێ ڕاکەم، پێ پەتی بە نێو ئەو ڕەزانەدا!
     پرچم ڕەشەبا بیشێوێنێ…
     ڕووم لە چیاکان کەم…
     بەندایەتی لە سنگما وەدەرنێم..
     ئازایەتی و قارەمانی بۆ بگێڕمەوە..
    دەمەوێ بتەقمەوە زۆر بەتین!
     ئەمەوێ ڕاکەم و بڕۆم!
     ئەی خۆشەویست، نامەوێ بێمەوە!

    گەرەکمە لەگەڵیاندا بجەنگم تا سەر حەدی مردن.
    غاردەم بڕۆم! ئەی خۆشەویست گەرەکمە بڕۆم.
    گەر نەشمتوانی بگەڕێمەوە؟
    بمبەخشە، چونکە دەمەوێ تامردن بجەنگم!
    بۆیە گەر نەگەڕامەوە، بمبەخشە ئەی خۆشەویست!

    بووم بە هەڵهاتوویەکی ناودار..
    لە وێستگەکان پۆستەرم هەڵواسراوە..
    هەنووکە مناڵەورتکەش دەتوانن بمپێکن…
     پەنجەم لێ مەدە، تووش دەبی..
     پەنجەم لێ مەدە، پەنجەت دەسوتێ..
     پەنجەم لێ مەدە، شێت دەبی..
     پەنجەم لێ مەدە، دەسوتێی..

    هۆنراوە: شاعیری مەزنی دەرسیم “یوسوف خەیاڵۆغڵۆ”!
    گۆرانی: ئەحمەد کایا

  • لێ لێ قوربان، لە دەورت گەڕێم..

    لێ لێ قوربان، لە دەورت گەڕێم..
    ئۆف لەسەر سنگتا لە دەورت گەڕێم..
    تۆ جێگات گەرم بێت و بەس..
    من بڕۆمەوە دیسان، لە دەورت گەڕێم..

    لێ لێ قوربان زۆر سەختە..
    شاخ و یاخیبوون زۆر ئەستەمە..
    ڕاوچییەک کەوێک بریندار ئەکا..
    ئۆقیانووسێکە، دەربازبوون زۆر زەحمەتە…

    لێ لێ قوربان بە فێڕۆ دەچێ…
    هەرچی دەێڵێی، هیچ نا گۆڕێ…
    پێ بەسەر گوڵەکانتا دەنێن…
    دەستپێشخەریش دەکەی، هیچ ناقەومێ…

    لێ لێ قوربان گوڵ ببەخشەوە…
     گەر ناشگەڕێیتەوە، هەر گوڵ ببەخشەوە..
    کەوتمە نێو کێڵگەیەکی مینەوە…
    خوێنم گووڵەکانی ڕەنگی سوور ئەکردەوە…

    شیعر: یوسوف خەیاڵۆغڵو
    گۆرانی/ئاواز: ئەحمەد کایا